Τα ελληνόφωνα τραγούδια της Κάτω Ιταλίας είναι σήμερα οι κύριοι φορείς της παράδοσης της «γκρεκάνικης» γλώσσας (του «griko»). Μιας από τις πολυτιμότερες παραδόσεις του ελληνισμού, που είναι ακόμα ζωντανή στις δυο ελληνόφωνες κοινότητες: του Σαλέντο (με 9 ελληνόφωνα χωριά και 40.000 περίπου κατοίκους) και της Καλαβρίας (με άλλα τόσα χωριά αλλά πολύ λιγότερο πληθυσμό).
Ενα ποιητικό, «τραγουδιστό» γλωσσικό ιδίωμα που διασώζει αρχαία στρώματα της ελληνικής γλώσσας, με νεότερες ιταλικές προσμείξεις, όποια άποψη κι αν δεχτεί κανένας για την καταγωγή του: αυτήν του Morosi (1870) ότι προερχόταν από τη γλώσσα των βυζαντινών του 9ου αι. ή των Gerhard Rohlfs - Γ. Χατζηδάκι ότι το πλήθος των δωρικών και άλλων αρχαίων λεξικολογικών στοιχείων μας πάει στα χρόνια της Μεγάλης Ελλαδας του 8ου π.Χ. αι. Αυτή τη δεύτερη ενίσχυσε και η έκδοση από την Ακαδημία Αθηνών του λεξικού του ελληνόφωνου ιδιώματος που επιμελήθηκε ο Αναστάσης Καραναστάσης. Αρκετά χρόνια τώρα, έχει αποκατασταθεί μια ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας και από τις δυο πλευρές του Ιονίου, που ενισχύει τους δεσμούς και τονώνει την προσπάθεια των ομάδων που δουλεύουν για τη γλώσσα και τα τραγούδια στα ελληνόφωνα χωριά του Σαλέντο και της Καλαβρίας.
Εκατό χρόνια μετά την πρώτη παρουσίαση αυτής της παράδοσης στο ελληνικό κοινό από τον μεγάλο ποιητή από την Καλημέρα Vito Domenico Palumbo (δικοί του στίχοι είναι το γνωστό μας Καληνύφτα), στον «Παρνασσό» το 1895, η γοητευτική παράδοση των Ελληνόφωνων της Κάτω Ιταλίας γίνεται, όλο και πιο πολύ, κομμάτι της ελληνικής μουσικής πραγματικότητας.Κεντρική παρουσία και καταλύτης σ’ αυτή τη διαδικασία το συγκρότημα Ghetonia (Γειτονία) από το Σαλέντο – που σχηματίστηκε και πήρε τη σημερινή του μορφή ειδικά μέσα από την επαφή του με το ελληνικό κοινό - είναι η πιο προχωρημένη έκφραση ενός ρεύματος στη νεότερη γενιά της Grecίa Salentina να ξαναψάξουν μέσα από τα τραγούδια της ελληνόφωνης παράδοσης μια γλωσσική και πολιτιστική ταυτότητα που περιθωριοποίησε και απειλεί με εξαφάνιση σ’ αυτά τα χωριά η κυρίαρχη ιταλική κουλτούρα (το γλωσσικό παιχνίδι «gheto» - «Ghetonia» είναι ενδεικτικό).
Ήδη από το 1976 ο Roberto Licci έκανε αυτή την πρώτη απόπειρα με το συγκρότημα Canzoniere Grecanico Salentino και τον ομώνυμο δίσκο. Μουσικοί και ερευνητές σαν τον Roberto Licci και τον Luigi Chiriati (Aramire), έπαιρναν πια στα χέρια τους τη συνέχεια της προφορικής παράδοσης, αλλά μέσα στο πλαίσιο του καλλιτεχνικού και πολιτικού ρεύματος των μεγάλων Ιταλών cantautori και της αναζήτησης των πηγών της παράδοσης
Δύο ήσαν τα σημεία που επηρέασαν σημαντικά (θετικά και αρνητικά) την εξέλιξη της δουλειάς αυτής της νεότερης γενιάς μουσικών:
1. Το άνοιγμα της συστηματικής σχέσης με την Ελλάδα. Είχε τρεις σταθμούς: α) το φιλμ του Δημήτρη Μαυρίκιου Polemonta (1976), όπου ακουγόταν ο Ρομπέρτο μαζί με την αδερφή του Φραντσέσκα στην αρχετυπική απόδοση του «Άντρα μου πάει», σε στίχους του Φράνκο Κορλιανό που ζει και σήμερα στην Καλημέρα, β) την έκδοση του δίσκου του «Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος» για την ελληνόφωνη παράδοση (1983), γ) τη συγκεντρωτική συναυλία των περισσότερων συγκροτημάτων από όλα τα ελληνόφωνα χωριά στο Λυκαβηττό του OM Center (1989), απ΄ όπου προέκυψε μια μεγάλη σειρά συναυλιών στις περισσότερες πόλεις της Ελλάδας, ατελείωτη σειρά συλλόγων φιλίας και αδελφοποιήσεων, αλλά κυρίως η γέννηση της Γειτονίας, ακριβώς απ’ αυτήν την επαφή με το ελληνικό κοινό, στην Καλαμάτα δυο χρόνια αργότερα. 2. Η αναγνώριση από το ιταλικό κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα της ελληνόφωνης παράδοσης της Grecia Salentina ως προστατευόμενης μειονοτικής γλώσσας (Minoranze linguistice Grike dell’ Etnia Griko-Salentina) είχε πολύ αντιφατική επιρροή: βοήθησε στην αναγνώριση, το σπάσιμο της απομόνωσης και την τόνωση της αυτοεκτίμησης αλλά η εισροή μεγάλων κονδυλίων που χειρίστηκαν αυτόκλητοι σωτήρες της γλώσσας και της παράδοσης, μακριά από τους φυσικούς φορείς τους, διατάραξε τις ιεραρχίες αξιών, εμπορευματοποίησε κι έκανε μόδα με ατελείωτες ομάδες που ξεφύτρωναν παντού φτιάχνοντας κακέκτυπα, ως τις υπερπαραγωγές του τύπου «Νύχτες Ταραντέλας».
Ενα ποιητικό, «τραγουδιστό» γλωσσικό ιδίωμα που διασώζει αρχαία στρώματα της ελληνικής γλώσσας, με νεότερες ιταλικές προσμείξεις, όποια άποψη κι αν δεχτεί κανένας για την καταγωγή του: αυτήν του Morosi (1870) ότι προερχόταν από τη γλώσσα των βυζαντινών του 9ου αι. ή των Gerhard Rohlfs - Γ. Χατζηδάκι ότι το πλήθος των δωρικών και άλλων αρχαίων λεξικολογικών στοιχείων μας πάει στα χρόνια της Μεγάλης Ελλαδας του 8ου π.Χ. αι. Αυτή τη δεύτερη ενίσχυσε και η έκδοση από την Ακαδημία Αθηνών του λεξικού του ελληνόφωνου ιδιώματος που επιμελήθηκε ο Αναστάσης Καραναστάσης. Αρκετά χρόνια τώρα, έχει αποκατασταθεί μια ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας και από τις δυο πλευρές του Ιονίου, που ενισχύει τους δεσμούς και τονώνει την προσπάθεια των ομάδων που δουλεύουν για τη γλώσσα και τα τραγούδια στα ελληνόφωνα χωριά του Σαλέντο και της Καλαβρίας.
Ήδη από το 1976 ο Roberto Licci έκανε αυτή την πρώτη απόπειρα με το συγκρότημα Canzoniere Grecanico Salentino και τον ομώνυμο δίσκο. Μουσικοί και ερευνητές σαν τον Roberto Licci και τον Luigi Chiriati (Aramire), έπαιρναν πια στα χέρια τους τη συνέχεια της προφορικής παράδοσης, αλλά μέσα στο πλαίσιο του καλλιτεχνικού και πολιτικού ρεύματος των μεγάλων Ιταλών cantautori και της αναζήτησης των πηγών της παράδοσης
Δύο ήσαν τα σημεία που επηρέασαν σημαντικά (θετικά και αρνητικά) την εξέλιξη της δουλειάς αυτής της νεότερης γενιάς μουσικών:
1. Το άνοιγμα της συστηματικής σχέσης με την Ελλάδα. Είχε τρεις σταθμούς: α) το φιλμ του Δημήτρη Μαυρίκιου Polemonta (1976), όπου ακουγόταν ο Ρομπέρτο μαζί με την αδερφή του Φραντσέσκα στην αρχετυπική απόδοση του «Άντρα μου πάει», σε στίχους του Φράνκο Κορλιανό που ζει και σήμερα στην Καλημέρα, β) την έκδοση του δίσκου του «Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος» για την ελληνόφωνη παράδοση (1983), γ) τη συγκεντρωτική συναυλία των περισσότερων συγκροτημάτων από όλα τα ελληνόφωνα χωριά στο Λυκαβηττό του OM Center (1989), απ΄ όπου προέκυψε μια μεγάλη σειρά συναυλιών στις περισσότερες πόλεις της Ελλάδας, ατελείωτη σειρά συλλόγων φιλίας και αδελφοποιήσεων, αλλά κυρίως η γέννηση της Γειτονίας, ακριβώς απ’ αυτήν την επαφή με το ελληνικό κοινό, στην Καλαμάτα δυο χρόνια αργότερα. 2. Η αναγνώριση από το ιταλικό κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα της ελληνόφωνης παράδοσης της Grecia Salentina ως προστατευόμενης μειονοτικής γλώσσας (Minoranze linguistice Grike dell’ Etnia Griko-Salentina) είχε πολύ αντιφατική επιρροή: βοήθησε στην αναγνώριση, το σπάσιμο της απομόνωσης και την τόνωση της αυτοεκτίμησης αλλά η εισροή μεγάλων κονδυλίων που χειρίστηκαν αυτόκλητοι σωτήρες της γλώσσας και της παράδοσης, μακριά από τους φυσικούς φορείς τους, διατάραξε τις ιεραρχίες αξιών, εμπορευματοποίησε κι έκανε μόδα με ατελείωτες ομάδες που ξεφύτρωναν παντού φτιάχνοντας κακέκτυπα, ως τις υπερπαραγωγές του τύπου «Νύχτες Ταραντέλας».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου